HUMAN CITIES - Creative works with small and remote places

Projekt “Creative works with small and remote places” 2020-2024 (akronim: SMOTIES) to kolejne, wspólne działanie europejskich partnerów tworzących platformę Human Cities. Są nimi instytucje publiczne, uczelnie wyższe, centra projektowe, organizacje pozarządowe, ośrodki badawcze zlokalizowane w 10 europejskich miastach: Mediolan (Włochy), Rejkiawik (Islandia), Ermopouli (Grecja), Funchal (Portugalia), Saint-Étienne (Francja), Graz (Austria), Ljubljana (Słowenia), Tallinn (Estonia), Cieszyn (Polska) i Londyn (Wielka Brytania). Jedynym polskim partnerem jest Zamek Cieszyn – centrum designu i przedsiębiorczości.

SMOTIES opiera się na zaangażowaniu lokalnej społeczności i poprzez wspólne działania w przestrzeni publicznej ma przyczynić się do pobudzania aktywności i kreatywności „małych i odległych miejsc”. Miejsc, które ze względu na peryferyjną lokalizację i związany z tym mniejszy przepływ ludzi, pomysłów, kapitału, są narażone na marginalizację. O charakterze i specyfice działań zdecydują lokalne społeczności – projekt nie narzuca partnerom gotowych rozwiązań, a jedynie pewne ramy działań. Kluczem jest zrozumienie aspektów społecznych, kulturowych i ekonomicznych wybranych lokalizacji. W Cieszynie będzie to jedno z osiedli –kiedyś była to osobna miejscowość, a dzisiaj jest to miejsce kojarzone głównie jako blokowisko, „sypialnia” oddalona od ścisłego centrum miasta. Miało to być najnowocześniejsze osiedle w Cieszynie, ale planów nie udało się w pełni zrealizować, więc miejsce jest pozbawione infrastruktury społecznej – nie ma tu żadnego centrum kultury będącego naturalnym inicjatorem rozmaitych aktywności.

Pierwszy etap SMOTIES zakłada wypracowanie przez wszystkich partnerów wspólnej metodologii działań, w oparciu o myślenie projektowe (Design Thinking). Będzie to również okazja, by udokumentować historię cieszyńskiego osiedla odwołując się do dziedzictwie kulturowego (materialnego i niematerialnego), stąd zaplanowany w lokalnych działaniach  rodzaj kwerendy i przeglądu zasobów, w tym spacery zapoznawcze z mieszkańcami. Będzie to również szansa, by zbadać potrzeby mieszkańców osiedla i zaplanować wspólnie kolejne kroki. Pomoże w tym cykl warsztatów dla osób w różnym wieku, z wykorzystaniem narzędzi partycypacyjnych – w ich trakcie mieszkańcy przy wsparciu projektantów, artystów, architektów, aktywistów miejskich zbiorą pomysły, których wdrożenie poprawi jakość przestrzeni oraz dostęp do kultury jak najszerszemu gronu uczestników. Projekt SMOTIES przewiduje na przykład prowadzenie interwencji urbanistycznych w postaci mebli miejskich, ale też działania w miejscach socjalizacji takich jak parki, place zabaw, kąciki gier, skwery. Możliwe jest także umieszczenie w przestrzeni dzieł sztuki ukazujących walory obszarów „na uboczu”, tworzenie miejsc dla mikroprodukcji rzemieślniczej lub lokalnych żywych laboratoriów, aby podtrzymać aktywność mieszkańców nawet po zakończeniu projektu. Już sam etap uczestnictwa w warsztatach będzie swego rodzaju ćwiczeniem poszerzającym umiejętność uważniejszego oglądu przestrzeni i szukania wspólnie pomysłów, jak ją poprawić, by zachęcała do podtrzymywania więzi społecznych. Będzie też szkołą partycypacji, czyli zachęcania mieszkańców do zaangażowania się na rzecz swojego osiedla, ale też barania odpowiedzialności za przestrzeń wspólną. Chcielibyśmy też zaprosić mieszkańców do wspólnego przyjrzenia się okolicy pod kątem dostępności i stworzenia listy rekomendacji, wskazujących w których miejscach  i w jaki sposób można poprawić sytuację.

Efekty wspólnych działań zostaną pokazane na wystawach organizowanych we wszystkich miastach partnerskich – każdy z partnerów zorganizuje także spotkanie zespołu projektowego, będące okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń wyniesionych z lokalnych działań. Każde z nich przyczyni się też do stworzenia powtarzalnych modeli, z których będą mogły skorzystać kolejne grupy, chcące kreatywnie kształtować przestrzeń swojego miasta i włączać jak najszersze grono mieszkańców do życia kulturalnego i społecznego w swoich okolicach. Modele te zostaną zaprezentowane m.in. w planowanych w projekcie publikacjach książkowych.